Sólveig Anna Jónsdóttir, formaður Eflingar andmælir í grein á frettabladid.is málflutningi SA um að forsendur Lífskjarasamningsins séu brostnar. Þvert á móti hafi forsendur samningsins, kaupmáttaraukning, vaxtalækkun og efndir á tilteknum loforðum stjórnvalda, staðist. Sá forsendurbrestur sem SA tiltekur sé þeim óviðkomandi og veiti ekki heimild til uppsagnar samningsins. Telur hún að komi til uppsagnar sé rétt að vísa henni til Félagsdóms þar sem skorið verði úr um lögmæti hennar.
Forsendur vindhanans
Í frétt á vef Samtaka atvinnulífsins frá í gær 24. september lýsa samtökin því yfir að þau telji forsendur núgildandi kjarasamninga á almennum vinnumarkaði, svokallaðs Lífskjarasamnings, hafa brostið. Eru þrjár meginástæður taldar upp og sagðar hafa orsakað „forsendubrest“. Engin af þeim atriðum eru forsendubrestur í skilningi Lífskjarasamningsins. Í Lífskjarasamningnum er að finna tæmandi lista yfir þau atriði sem teljast til forsendna samningsins. Þau atriði eru kaupmáttaraukning, vaxtalækkun og efndir á tilteknum loforðum stjórnvalda.
Allar ofangreindar þrjár forsendur Lífskjarasamningsins hafa staðist. Sá „forsendubrestur“ sem SA ræða um í yfirlýsingu sinni er þeim óviðkomandi og veitir ekki heimild til uppsagnar samningsins. Í tilraun til að klóra yfir þennan sannleika málsins hengja SA sig, í smáu letri aftast í yfirlýsingu sinni, í það tækniatriði að „tiltekin tímasett vilyrði“ úr loforðapakka stjórnvalda hafi ekki verið efnd. Er þar átt við loforð um takmörkun á 40 ára verðtryggðum húsnæðislánum. Um er að ræða atriði sem stjórnvöld lofuðu að beiðni verkalýðshreyfingarinnar, ekki atvinnurekenda, og þar af leiðir að meintur forsendubrestur varðandi það er verkalýðshreyfingarinnar að skera úr um, ekki atvinnurekenda. Enn fremur liggur fyrir að frumvarp er í smíðum sem fullnægja mun umræddu loforði líkt og forseti ASÍ lýsti í fréttum í gærkvöldi.Raunverulegar ástæður þess að Samtök atvinnulífsins sækjast nú eftir að snúa sig út úr gildandi kjarasamningi koma eiginlegum, umsömdum forsendum samningsins ekkert við. Samtök atvinnulífsins stíga þannig fram til uppsagnar á gerðum kjarasamningum með klækjabrögð, óheilindi og tækifærismennsku að vopni. Ég lýsi miklum efasemdum um að uppsögn kjarasamninga á þeim fölsku forsendum sem málflutningur SA byggir á fái staðist. Ég tel rétt að skoða að slíkri uppsögn, komi til hennar, verði vísað til Félagsdóms þar sem skorið verði úr um lögmæti hennar.
Villandi málflutningur um launakostnað
Framkvæmdastjóri Samtaka atvinnulífsins, með dyggum stuðningi flokksbróður síns í fjármálaráðuneytinu, fer auk þess með villandi málflutning um tengslin milli kjarasamninga og launakostnaðar. Kjarasamningar á almennum vinnumarkaði skuldbinda atvinnurekendur aðeins til að greiða lágmarkslaun eftir launatöflum. Þar eru jafnvel hæstu launataxtar langt undir meðtali raunverulega greiddra launa á vinnumarkaði. Hæstu lágmarkslaun sem fyrirfinnast í virkum launaflokki í aðalkjarasamningi Eflingar og SA eru nú 341.680 kr. en það eru mánaðarlaun í dagvinnu fyrir hópbifreiðastjóra með 5 ára starfsaldur.Meirihluti launafólks á almennum vinnumarkaði, og um helmingur Eflingarfélaga, tekur kjör sín hins vegar ekki eftir strípuðum launatöflum kjarasamnings heldur eftir ráðningarsamningum þar sem samið er um laun umfram launatöflur. Kjarasamningar skilgreina ekki lágmarksupphæðir á slíkum „yfirborgunum,“ það gera einstaklingsbundnir ráðningarsamningar. Við blasir að fyrirtæki í ferðaþjónustunni biðla nú til starfsfólks um endurskoðun launa umfram lágmarkslaun, í von um að lækka þannig launakostnað. Ekkert stéttarfélag fagnar því að launafólk verði þannig hugsanlega fyrir launalækkun, og er hún sannarlega ekki í anda samningsmarkmiða, en lækkun á yfirborgunum er ekki kjarasamningsbrot séu ákvæði um fyrirvara og önnur réttindi að fullu virt.Það er því fyrirsláttur hjá Samtökum atvinnulífsins að halda því fram að nauðsynlegt sé að segja upp almennum kjarasamningum til þess að lækka launakostnað. Eini launakostnaðurinn sem aðeins getur lækkað með uppsögn Lífskjarasamningsins er kostnaðurinn við laun þeirra sem starfa á töxtum, laun hinna lægst launuðu. Með hótunum sínum um uppsögn kjarasamninga eru Samtök atvinnulífsins því að hóta sérstakri atlögu gegn lægst launaða fólkinu á íslenskum vinnumarkaði, þeim sem geta ekki lifað af launum sínum samkvæmt opinberum framfærsluviðmiðum.
Kreppu eins troðið upp á alla
Hækkanir Lífskjarasamnings sem eiga að koma til áhrifa um næstu áramót eru 24.000 krónur ofan á taxtalaun. Fyrir launataxta bifreiðastjórans sem nefndur var hér fyrir ofan nemur hækkunin um 7%. Þau fyrirtæki í ferðaþjónustunni sem í dag eiga í alvarlegum rekstrarvanda hafa þegar sagt upp flestu starfsfólki sínu og þau sem eru í rekstri njóta ríflegrar aðstoðar úr ríkissjóði sem sérstaklega er ætluð til að mæta launakostnaði.Það er því ævintýralega fráleitt að halda því fram að rekstrarstaða íslenskra fyrirtækja í öllum þeim geirum sem Lífskjarasamningurinn nær yfir – fiskvinnsla, iðnaður, ræstingar, byggingariðnaður, vöruflutningar, smásala – standi og falli þeim þessari hækkun. Í enn eitt skiptið kemur í ljós hvernig yfirtaka stórfyrirtækja úr ferðaþjónustunni hefur lamað SA og gert þau vanhæf til að koma fram fyrir hönd íslensks atvinnulífs, eins og raddir innan úr geirum öðrum en ferðaþjónustunni eru loksins farnar að þora að segja upphátt.Ég mótmæli því að látið sé sem launakostnaður fyrirtækja sé skilgreindur af kjörum hinna lægst launuðu og ég fordæmi að Samtök atvinnulífsins ætli sér að velta enn frekari byrðum af yfirstandandi kreppu í ferðaþjónustunni yfir á láglaunafólk í öðrum geirum þar sem engin kreppa er. Samtökum atvinnulífsins væri nær að hvetja til skynsamlegrar endurúthlutunar tekna og eigna hjá þeim ríkustu 10% landsmanna sem í dag eiga 56% hreinna eigna þjóðarinnar. Jafnvel gætu þau beitt sér fyrir því að milljarðarnir sem faldir eru á aflandseyjum renni til íslensks samfélags, en framkvæmdastjóri SA er afar hnugginn yfir því að milljarðar séu „horfnir úr hagkerfinu“ sökum kórónaveirukreppunar.
Vindhanar án viðskiptavits
Núgildandi kjarasamningur var að ósk atvinnurekenda gerður til óvenju langs tíma, eða til þriggja ára og átta mánaða. Efling og hin verkalýðsfélögin sem gerðu samninginn voru treg í taumi að fallast á svo langan samningstíma, meðal annars í ljósi reynslunnar af sveiflum í efnahagskerfinu, en krafa atvinnurekenda var ófrávíkjanleg og ekki kom til greina að ræða styttri samningstíma. Hjákátlegt er að fylgjast með framkvæmdastjóra Samtaka atvinnulífsins fara nú á harða hlaupum undan því sem hann sjálfur óskaði heitast í viðræðum við gerð Lífskjarasamningsins.Að sama skapi er sérkennilegt að sjá nú framkvæmdastjóra Samtaka atvinnulífsins ólman í að segja upp samningi sem hann hefur sjálfur umgengist líkt og nokkurs skonar trúarbrögð. Framkvæmdastjórinn froðufelldi í greinarskrifum, lét panta sérstakar keyptar umfjallanir á síðum Fréttablaðsins, borgaði dýrar sjónvarpsauglýsingar og settist sjálfur gegn mér í Kastljóssviðtali í stað Dags B. Eggertssonar borgarstjóra til að kveða niður baráttu láglaunakvenna í Eflingu hjá Reykjavíkurborg en ásökun framkvæmdastjórans á hendur þeim var að þær fylgdu ekki bókstaf Lífskjarasamningsins. Þar gilti einu þótt kröfur láglaunakvenna væru í fullu samræmi við hugmyndafræði Lífskjarasamningsin um krónutöluhækkanir lægstu launa. Nú þegar hóflegar launahækkanir sem skila láglaunafólki mestum ábata henta ekki lengur húsbændum framkvæmdastjórans í stórfyrirtækjum ferðaþjónustunnar hefur hann skyndilega gengið af trúnni.Einnig var að ósk atvinnurekenda sett inn í samninginn, í stað tryggðra launahækkana, svokallaður hagvaxtarauki sem gerir vissar hækkanir í samningum háðar efnahagsástandi. Þannig hlífir samningurinn nú þegar atvinnurekendum við launahækkunum umfram það sem þeir telja „innistæðu“ fyrir. Nú þegar efnahagsástandið er ekki það sem framkvæmdastjóri SA bjóst við í apríl 2019 dugar honum þó ekki að nýta þessar varnir heldur krefst hann þess, eins og sannur vindhani, að samningum verði í heild sinni hent fyrir róða.Ljóst er að ekki er hægt að krefja framkvæmdastjóra Samtaka atvinnulífsins um orðheldni og heiðarleika, en jarðbundnari dyggðir á borð við viðskiptanef virðast ekki fyrirfinnst hjá honum heldur. Kannski er ekki við öðru að búast af lærlingi Boga Nils Bogasonar, forstjórans sem á heiðurinn af milljarðatapi Icelandair á framvirkum eldsneytissamningum. Svo virðist sem ómenntað láglaunafólk sé sleipara í samningagerð en lukkuprinsana úr SA-Icelandair klíkunni grunaði, en í sönnum anda drambsemi og tækifærismennsku leggja þeir nú allt í sölurnar til að koma í veg fyrir að láglaunafólk njóti nokkurs ávaxtar af því.Ég hef áður sagt að launahækkanir núgildandi kjarasamninga verða aldrei snertar. Framkvæmdastjóra SA er augljóslega ekki gefin forsjálni, en ég vil þó hvetja hann eindregið til að rýna eftir megni í þá atburði sem kunna að hljótast af því ætli hann sér nú að stela af borðum láglaunafólks þeim krónum sem þeim voru lofaðar og bundnar í samning eftir baráttu og verkfallsaðgerðir.Sólveig Anna Jónsdóttir, formaður Eflingar – stéttarfélagsBirt á frettabladid.is 25.09.2020