Sólveig Anna Jónsdóttir, formaður Eflingar, fer yfir viðburðarríkt baráttuár í grein sem birtist í Kjarnanum á Gamlársdag. Þar hvetur hún okkur verka- og láglaunafólk til að sameinast í baráttunni fyrir réttlátara samfélagi þar sem við sjálf ákveðum virði okkar og við ákveðum gildi samfélagsins. Þar sem við gerumst „aðgerðasinnar gegn arðráni“.

Aðgerðasinnar gegn arðráni

Lág­launa­konur í umönn­un­ar­störf­um, lægst laun­aða vinnu­afl hins dásamaða íslenska vinnu­mark­aðar í þess­ari dásam­legu íslensku jafn­réttispara­dís og félagar þeirra, ganga til atkvæða­greiðslu um að leggja niður störf. Þær hafa verið í hat­rammri kjara­deilu við Reykja­vík­ur­borg vikum sam­an. Nið­ur­staðan úr atkvæða­greiðsl­unni er afger­andi, met er sleg­ið: 60% þátt­taka, 95,5% segja já við verk­falls­að­gerð­um.Stjórar borg­ar­inn­ar, meritókrasía íslenskrar jafn­að­ar­mennsku og nor­ræns kven­frels­is, hafa ekk­ert gert til að leysa deil­una og virð­ast raun­veru­lega hissa á því að allar þessar kon­ur, allt þetta fólk, allar þessar vinnu­konur og vinnu­menn séu svona langt leidd af andúð á eigin kjörum, svo langt leidd að þau ætli bara að hætta að vinna.Verk­falls­að­gerðir hefj­ast og andúð borg­ara­stétt­ar­innar á kon­unum sem gæta barn­anna, kon­unum sem aðstoða gamla fólki, kon­unum sem umann­ast nær ótrú­legum hæð­um. Þær eru ógeðs­leg­ar, vond­ar. Þær taka börn í gísl­ingu í sjúkri her­ferð gegn borg­ar­stjóra. Þær eru knúnar áfram að ann­ar­legum hvöt­um, ann­ar­legum konu­hvöt­um. Þær eru geð­veik­ar; í jafn­réttisparadís­inni er það til marks um eðli­lega geð­heilsu lág­launa­konu að halda áfram að halda kjafti og þola ofur arðránið af þess­ari lág­stemmdu litlu-­konu fórn­fýsi sem öll hafa lært að njóta. Þegar hún réttir úr sér og sendir stjór­unum fing­ur­inn, svona rétt áður en hún stingur hönd­unum í vas­ann og neitar að vinna er hún orðin geð­veik. Bara ef það væri til upp­töku­heim­ili fyrir geð­veikar lág­launa­kon­ur.Á meðan hefur heims­far­ald­ur­inn sest að á eyju tæki­fær­anna. Fjöldi verka og lág­launa­fólks missir vinn­una vegna sótt­varna­að­gerða stjórn­valda. En við erum öll í þessu sam­an. Tals­menn eig­enda atvinnu­tækj­anna, Sam­tök atvinnu­lífs­ins, byrja her­ferð sína gegn hags­munum fólks­ins á lægstu laun­un­um; ekk­ert er í ver­öld­inni mik­il­væg­ara en að lág­launa­fólkið fái ekki umsamdar launa­hækk­an­ir. Ekk­ert annað mun bjarga Íslandi; við erum öll í þessu saman og þess vegna hefur aldrei verið mik­il­væg­ara en nú að verka­fólk sýni ást sína á Íslandi með því að fórna sér. Ef þau vilja ekki fórna sér eru þau ekki öll í þessu saman og aug­ljós­lega geð­veik. Verka og lág­launa­fólk ætlar ekki að afsala sér samn­ings­bundnum hækk­un­um, ergo, þau eru geð­veik. Bara ef að til væri upp­töku­heim­ili fyrir allt þetta ógeðs­lega verka og lág­launa­fólk þar sem hægt væri að kenna þeim hvað það þýðir að vera öll í þessu sam­an.Seint í maí ber­ast fréttir af því að for­maður Sam­taka atvinnu­lífs­ins, helstu bar­áttu­sama­taka Íslands fyrir því að lág­launa­fólk afsali sér samn­ings­bundnum hækk­unum eða skuli ann­ars geð­veik talin vera, hafi ákveðið að veita sjálfum sér umsamdar launa­hækk­anir Lífs­kjara­samn­ings­ins fyrir stjórn­ar­setu í fast­eigna­fé­lag­inu Eik. Það er ekki talið til marks um hatur hans á Íslandi og hann er ekki kall­aður ógeðs­legur brjál­æð­ingur með ann­ar­legar hvatir í leið­urum dag­blaða.Hús brennur í hjarta borg­ar­inn­ar. Þrjár mann­eskjur láta lífið í elds­voð­an­um, tvær konur og einn karl. 22 ára, 25 ára, 26 ára. Mann­fólk að hefja sína full­orð­ins­til­veru. Öll komu þau hingað til að selja aðgang að vinnu­afl­inu sínu á besta landi í heimi. Slökkvi­liðs­fólk er heilan dag að berj­ast við eld­inn. Aðstæður eru hræði­leg­ar. Fólk kastar sér út um glugga húss­ins til að reyna að sleppa undan eld­in­um. „Sá mikli hraði sem var á eldút­breiðsl­unni og sú stað­reynd að fólk var fast inni í hús­inu gerði slökkvi­lið­inu erfitt fyr­ir. Þá voru á vett­vangi lífs­hættu­lega slasað fólk, slasað fólk og margir sjón­ar­vottar í miklu upp­námi,“ segir í opin­berri skýrslu um atburð­inn. Reyk­ur­inn berst í gegnum mið­bæ­inn og hann smýgur inn um glugga Alþing­is­hús­ins. Alþing­is­menn láta loka glugg­un­um. Að kvöldi hins skelfi­lega dags, hins óbæri­lega dags, dags hins mikla harm­leiks fer for­sæt­is­ráð­herra á Twitter og skrifar færslu fulla af fögn­uði yfir sigri fóboltaliðs í útlönd­um. Í ljós kemur að árum saman var full­komin vit­neskja um það alls­staðar í búrókrasín­unni að húsið væri óíbú­ar­hæft. Ekk­ert var þó að gert af þeim sem með völdin fara. Eng­inn gerði neitt, það var gríð­ar­legt og magnað sam­ræmi í aðgerð­ar­leysi allra.Í sum­ar­lok kemur félags­mála­ráð­herra á fjöl­mennan fund for­manna verka­lýðs­fé­laga. Þar lýsir hann því yfir að von sé á lang­þráðri við­bót við starfs­kjara­lög, þeirri við­bót er lofað var við und­ir­ritun Lífs­kjara­samn­ings­ins. Text­inn er alveg að koma, ég lofa því, segir hann. Sam­tök atvinnu­lífs­ins hafa fram að þessu lagst mjög gegn því að launa­þjófn­aður verði upp­rættur en nú er text­inn alveg að koma, sam­kvæmt ráð­herra. Text­inn sem um ræðir á að vera um févíti. Hann á að fjalla um að loks­ins muni það bera afleið­ingar á Íslandi að stela launum frá vinnu­afl­inu. Fyrir verka- og lág­launa­fólk er þetta stór­kost­lega mik­il­vægt mál. Mörg hund­ruð millj­ónum er stolið á hverju ári af fólk­inu sem vinnur vinn­una, einna helst aðfluttu verka­fólki, án afleið­inga. Besti vinnu­mark­að­ur­inn á besta land­inu þar sem við erum öll í þessu sam­an. Ég lofa því að þetta er alveg að koma, segir félags­mála­ráð­herra.Ekk­ert kem­ur. Um miðjan des­em­ber ber­ast af því fregnir að loks­ins sé text­inn alveg að verða til­bú­inn. Afrakstur vinnu sem staðið hefur yfir frá því árið 2019, vinnu sem til­komin er vegna afdrátt­ar­lausrar kröfu vinnu­aflsins um að launa­þjófn­aður verði upp­rættur á Íslandi er sam­kvæmt fregn­unum eitt­hvað á þessa leið: Ef þú verður fyrir launa­þjófn­aði þarftu fyrst að láta verka­lýðs­fé­lagið þitt vita. Það lætur þá Vinnu­mála­stofnun vita. Vinnu­mála­stofnun hugsar sig um. Þegar Vinnu­mála­stofnun er búin að hugsa sig um lætur hún kannski sér­staka nefnd vita. Ef sér­staka nefndin sér ástæðu til mun sér­staka nefndin hugsa sig um. Að því loknu tekur sér­staka nefndin kannski ákvörðum um að þú fáir eitt­hvað að því sem stolið var af þér. Ekki gleyma, við erum öll í þessu sam­an. Sam­staðan er svo mik­il­væg, manstu?Fréttir ber­ast af því að aldrei hafi fleiri leitað á náðir íslenskra hjálp­ar­sam­taka vegna alls­leys­is. Þau sem strit­uðu á lág­marks­launum eru nú án vinnu og eiga ekk­ert. Þau gátu aldrei lagt fyrir af sínum lágu laun­um, allt fór í að borga leigu og kaupa mat. Nú eiga þau ekki lengur fyrir mat. Tals­menn hjálp­ar­sam­taka stíga fram hver á fætur öðrum: „Ástandið er hræði­legt, við höfum aldrei upp­lifað annað eins. Atvinnu­leysið hefur orsakað neyð­ar­á­stand.“ Full­trúar vinn­andi fólks krefj­ast þess að bætur verði hækk­að­ar. En þá heyr­ist blásið í her­lúðra í Húsi atvinnu­lífs­ins: Ekki kemur til greina að hækka bæt­ur. Því sjá­iði til: Ef að þær verða hækk­aðar er ekki lengur hvati til atvinnu­leit­ar. Ves­al­ing­arnir leggj­ast þá í leti. Við þurfum öll að vera saman í að koma í veg fyrir þann harm­leik.Með­limir Lúðra­sveitar arð­ræn­ingja flytja ýmis verk sín við hvert tæki­færi og um tíma heyr­ist lítið annað en ofsa­feng­inn trumbu­sláttur og lúðra­þytur fremstu hljóð­færa­leik­ara sveit­ar­inn­ar. Lagið „Við erum öll í þessu sam­an, haltu kjafti og hlýddu, fíflið þitt“ nær gríð­ar­legum vin­sældum og kemst í efsta sæti spil­un­ar­-lista allra helstu ljós­vaka­miðla. Til að tryggja að fólk verði ekki þreytt á lag­inu eru kall­aðir til ýmsir gestaflytj­endur sem tvinna við text­ann að vild en við­lagið er ávallt hið sama: „Ekk­ert mun bjarga Íslandi nema að verka- og lág­launa­fólk sam­þykki að afsala sér kjara­samn­ings­bundnum launa­hækk­un­um.“ Þau sem ekki taka undir með Hall­elúja hrópum gospel-kórs­ins og gesta­sönga­var­anna eru sam­stundis kölluð ógeðs­legir geð­sjúk­lingar sem hata Ísland. Á end­anum sam­þykkir rík­is­stjórnin að borga 25 millj­arða og þá er lagið tekið úr stöðrugri spil­un. Það heyr­ist þó enn spilað við og við. Eitt­hvað verða menn að hressa sig við á þessum erf­iðu tím­um.„This shit is where we are“, hér erum við saman kom­in. Enn ein sölu-­sýn­ingin á verk­inu „Hverjir eiga og mega“ að klár­ast. Það er of seint að standa upp og ganga út. Það er of seint að púa á flytj­end­ur, hrekja þá af svið­inu. Við þurfum ekki að klappa en það er of seint að stoppa vit­leys­una. Upp­setn­ingin var öll­sömul ófor­svar­an­legt verk­efni, verri og ömur­legri en þær sem settar hafa verið upp síð­ustu ár og voru þær þó slæm­ar. Við sáum í gegnum hana en við sátum í gegnum hana engu að síð­ur. Því mið­ur.Það er of seint að breyta því sem orðið er. Það vitum við öll, lífs­reynd og full­orð­in. En við getum sett upp sýn­ingu til höf­uðs þeirri sem við höfum verið látin taka þátt ár eftir ár eftir ár. Enda er hún úrelt og ömur­legt drasl, óbæri­leg að öllu leyti. Við getum tekið yfir sýn­ing­ar­stjórn­ina. Við getum sett upp sýn­ingu á verki sem við sjálf semjum, bylt­ing­ar­kenndu og fram­úr­stefnu­legu. Við getum sjálf samið eigin lín­ur, sjálf samið eigin frá­sögn. Við gerum koll­varpað því hel­sjúka gang­verki sem við höfum verið látin taka þátt í. Við getum sjálf ákveðið for­gangs­röð­un­ina, gild­in. Við getum sjálf ákveðið verð­mæta­mat­ið. Við gerum sjálf ákveðið virði okkar sjálfra. Við getum sjálf ákveðið hvað við eigum skil­ið. Við gerum sett upp verkið „Að­gerða­sinnar gegn arðrán­i“, bæði samið hand­ritið og stýrt upp­setn­ing­unni. Við öll sem þekkjum arðránið af eigin per­sónu­legu reynslu, getum öll verið saman í því. Og ég treysti mér til að full­yrða: Það væri sann­ar­lega til­raun­ar­innar virði. Á þessum tíma­punkti er nákvæm­lega ekk­ert annað meira virði en nákvæm­lega það.Höf­undur er for­maður Efl­ingar.Birt í Kjarnanum 31.12.2020