Almenni vinnumarkaðurinn SA

Fyrstu tvær vikurnar í starfi er enginn uppsagnarfrestur.
Eftir tveggja vikna samfellt starf hjá sama atvinnurekanda: 12 almanaksdagar.
Eftir 3 mánuði samfellt í starfi hjá sama atvinnurekanda: 1 mánuður m.v. mánaðamót.
Eftir 2 ár samfellt í starfi hjá sama atvinnurekanda: 2 mánuðir m.v. mánaðamót.
Eftir 3 ár samfellt í starfi hjá sama atvinnurekanda: 3 mánuðir m.v. mánaðamót.

Skýring: Sé starfsmanni sem unnið hefur hjá atvinnurekanda samfellt í tvö ár sagt upp til dæmis 12. mars, þá hefur hann bæði rétt á og skyldu til að vinna í tvo mánuði frá mánaðamótunum mars/apríl. Væri hans síðasti starfsdagur því 31. maí.

Eftir 10 ára starf hjá sama fyrirtæki öðlast starfsmaður við;
55 ára aldur – 4 mánaða uppsagnarfrestur m.v. mánaðamót.
60 ára aldur – 5 mánaða uppsagnarfrestur m.v. mánaðamót.
63 ára aldur – 6 mánaða uppsagnarfrestur m.v. mánaðamót.

Starfsmaður getur hins vegar sagt upp starfi sínu með þriggja mánaða fyrirvara.
Uppsagnir skulu vera skriflegar.

Atvinnurekanda ber að greiða áunnið ógreitt orlof og er það oftast gert í lok uppsagnarfrests. Atvinnurekandi þarf einnig að greiða orlofs- og desemberuppbætur í samræmi við starfstíma og starfshlutfall á árinu.

Á fyrsta starfsári hjá sama atvinnurekanda greiðast tveir dagar á staðgengislaunum fyrir hvern unninn mánuð.

Eftir eins árs samfellt starf hjá sama vinnuveitanda greiðist einn mánuður með staðgengislaunum.

Eftir tveggja ára samfellt starf hjá sama vinnuveitanda greiðist einn mánuður með staðgengislaunum og einn mánuður á dagvinnulaunum.

Eftir þriggja ára samfellt starf hjá sama vinnuveitanda greiðist einn mánuður með staðgengislaunum og tveir mánuðir á dagvinnulaunum.

Eftir fimm ára samfellt starf hjá sama vinnuveitanda greiðist einn mánuður með staðgengislaunum, einn mánuður með fullu dagvinnukaupi (þ.e. dagvinnulaun, bónus og vaktaálög) og tveir mánuðir á dagvinnulaunum.

ATH: eftir 5 ára starf hjá sama fyrirtæki halda starfsmenn hluta af veikindarétti sínum þó þeir fari til annarra starfa.

Veikindaréttur er heildarréttur á hverju 12 mánaða tímabili. ATH: að sá fjöldi veikindadaga sem starfsmaður hefur nýtt undangengna 12 mánuði dregst frá áunnum dagafjölda.

Launahugtök:
Staðgengislaun – eins og mætt hefði verið til vinnu
Dagvinnukaup – dagvinna, álög o.s.frv. en ekki yfirvinna
Dagvinnulaun – tímafjöldi sem unninn hefði verið greiddur með dagvinnu, þ.e. ekki álög og yfirvinna.

Veikindaréttur vegna barna:

Fyrstu 6 mánuði í starfi: 2 dagar fyrir hvern unninn mánuð
Eftir 6 mánuði í starfi: 12 dagar á hverju 12 mánaðara tímabili.

Veikindaréttur barna miðast við börn yngri en 13 ára. Á einnig við um börn undir 16 ára aldri sem þurfa að leggjast inn á sjúkrahús í einn dag eða lengur.

Að tilkynna veikindi: 

Skylda atvinnurekanda til greiðslu launa í veikindum vegna sjúkdóma og slysa er háð því að launþegi hafi tilkynnt um veikindin með réttum hætti eins og lög og kjarasamningar kveða á um. Þegar forföll ber að höndum vegna sjúkdóma er nauðsynlegt að launamaður tilkynni atvinnurekanda það svo fljótt sem við verður komið. Oft er tekið fram við ráðningu starfsmanns með hvaða  hætti hann skuli tilkynna veikindi. Eðlilegt er að þau séu tilkynnt yfirboðara, verkstjóra eða skrifstofustjóra eða þeim sem annast starfsmannahald.

Óeðlilegt er að gera þær kröfur til sjúkra starfsmanna að þeir tilkynni veikindi á fleiri en einn stað. Atvinnurekandi á að geta sinnt frekara tilkynningarhlutverki og upplýsingahlutverki innan vinnustaðar. Atvinnurekandi á ekki að setja svo stífar reglur um tilkynningar um veikindi að fólki sér gert óþarflega erfitt fyrir. Hér verður að sýna sanngirni. Til dæmis er ekki hægt að svipta mann veikindarétti vegna þess að honum var ókleift að tilkynna veikindi fyrir hádegi á fyrsta dag veikinda.

Það er jafnframt álit ASÍ að atvinnurekendum sé ekki heimilt að skilyrða greiðslur launa í veikindaforföllum við tilkynningu veikinda til sérstakra fyrirtækja á sviði heilsuverndar. Slíkar reglur ganga ekki framar ákvæðum kjarasamninga sem að jafnaði mæla fyrir um tilkynningu til næsta yfirmanns. 

Lágmarksorlofslaun eru 10,17% af öllum launum.

Frá og með 1. maí 2024 breytist orlofsávinnsla sem hér segir (orlof sem kemur til töku á orlofsárinu sem hefst 1. maí 2025).

• Starfsmaður sem hefur náð 22 ára aldri og starfað hefur í 6 mánuði í sama fyrirtæki skal eiga rétt á orlofi í 25 daga og orlofslaunum sem nema 10,64%
• Starfsmaður sem unnið hefur í 5 ár í sama fyrirtæki á rétt á orlofi í 26 virka daga og orlofslaunum sem nema 11,11%.

Frá og með 1. maí 2025 breytist orlofsávinnsla sem hér segir (orlof sem kemur til töku á orlofsárinu sem hefst 1. maí 2026).

• Starfsmaður sem unnið hefur í 5 ár í sama fyrirtæki á rétt á orlofi í 28 virka daga og orlofslaunum sem nema 12,07%.

Þá á hver starfsmaður sem unnið hefur 10 ár hjá sama fyrirtæki rétt á 30 daga orlofi og orlofslaunum sem nema 13,04%. Þann rétt eiga starfsmenn með 10 ára starfsaldur nú þegar og er hann óbreyttur á næsta orlofsári.

Orlofsréttur reiknast frá 1. maí – 30. apríl ár hvert. Sumarorlofstímabil er frá 2. maí til 30. september. Áunninn réttur vegna starfa í sama fyrirtæki endurnýjast eftir þriggja ára starf hjá nýju fyrirtæki, enda hafi hann verið sannreyndur.

Á Íslandi eru 16 lögbundnir frídagar sem skiptast í frídaga og stórhátíðardaga.

Stórhátíðardagar

• Nýársdagur
• Föstudagurinn langi
• Páskadagur
• Hvítasunnudagur
• 17. júní
• Aðfangadagur, eftir kl. 12.00
• Jóladagur
• Gamlársdagur, eftir kl. 12.00

Öll aukavinna á stórhátíðardögum greiðist með tímakaupi, sem er 1,375% af mánaðarlaunum fyrir dagvinnu. Aðrar reglur geta gilt um starfsfólk í vaktavinnu.

Aðrir frídagar

• Skírdagur
• Annar í páskum
• Uppstigningardagur
• Sumardagurinn fyrsti
• 1. maí
• Annar í hvítasunnu
• Annar í jólum
• Fyrsti mánudagur í ágúst

Öll aukavinna á öðrum frídögum er greidd með yfirvinnukaupi, 80% hærra en dagvinnukaup eða 1,0385% af mánaðarlaunum fyrir dagvinnu. Aðrar reglur geta gilt um starfsfólk í vaktavinnu.

• 22 ára og eldri: 1 ár í starfsgrein
• 18 – 21 árs: 95% af byrjunarlaunum á þjálfunartíma.

Byrjunarlaun miðast við að starfsmaður hafi náð 18. ára aldri og öðlast hæfni til að
sinna viðkomandi starfi. Þjálfunartími miðast að hámarki við 300 klst. hjá sama
atvinnurekanda eða 500 klst. í starfsgrein eftir að 16 ára aldri er náð.

• 17 ára: 89% af byrjunarlaunum
• 16 ára: 84% af byrjunarlaunum
• 15 ára: 71% af byrjunarlaunum
• 14 ára: 62% af byrjunarlaunum

Aldursþrep starfsmanna undir 18 ára aldri miðast við fæðingarár.

Vinnutíma skal haga þannig að á hverjum sólarhring, reiknað frá byrjun vinnudags, fái starfsmaður a.m.k. 11 klst. samfellda hvíld. Verði því við komið skal dagleg hvíld ná til tímabilsins milli kl. 23:00 og 6:00.

Óheimilt er að skipuleggja vinnu þannig að vinnutími fari umfram 13 klst.

Sé starfsmaður sérstaklega beðinn að mæta til vinnu áður en 11 klst. hvíld er náð ber honum uppbótarhvíld sem nemur 1 og 1/2 klst. fyrir hverja klst. sem hvíldin skerðist.

Starfsmaður skal hafa a.m.k. einn vikulegan frídag og skal við það miðað að vikan hefjist á mánudegi.

Virkur vinnutími í dagvinnu á viku skal vera 37 klst. og 5 mín. og skal vinnutíma hagað sem hér segir:

a.  kl. 08:00–17:00 mánudaga til föstudaga.

b.  kl. 07:30–16:30 mánudaga til föstudaga.

Heimilt er að haga dagvinnutíma með öðrum hætti, ef atvinnurekandi og starfsmenn koma sér saman um það. Þó skal dagvinna hvers starfsmanns ávallt unnin með samfelldri vinnuskipan á degi hverjum og aldrei hefjast fyrr en kl. 07:00. Upphaf dagvinnu hvers starfsmanns skal ákveðið í ráðningarsamningi hans og verður ekki breytt nema að undangenginni uppsögn eða með samkomulagi.